Αν σκέφτεστε να μείνετε έγκυος, και ιδιαίτερα αν δυσκολεύεστε να συλλάβετε, τότε θα πρέπει μία από τις προτεραιότητές σας να είναι η εξασφάλιση ενός υγιεινού τρόπου ζωής. Ίσως να εκπλαγείτε αν μάθετε πόσο έντονα μπορεί να επηρεάσει ο τρόπος ζωής μας την υγεία του αναπαραγωγικού συστήματος και του αναπτυσσόμενου εμβρύου. Η φροντίδα της υγείας μας πριν την εγκυμοσύνη συνίσταται στο να διασφαλίσουμε υγιή ωάρια, υγιή σπερματοζωάρια, φυσιολογική διαδικασία γονιμοποίησης, καθώς και φυσιολογική ανάπτυξη του εμβρύου.
Γνωρίζατε ότι για τη δημιουργία νέου υγιούς σπέρματος χρειάζονται περίπου 2 μήνες, ενώ η ωρίμανση των ωαρίων συμβαίνει περίπου 100 ημέρες πριν την ωορρηξία; Αυτό σημαίνει ότι η δίαιτά σας, ο τρόπος ζωής και η κατάσταση της υγείας σας σήμερα, θα έχει επίπτωση στο αναπαραγωγικό σας σύστημα 2 με 3 μήνες από τώρα.
Δίαιτα και Άσκηση
Η βέλτιστη ευημερία που μπορεί να έχει ένα άτομο είναι απαραίτητη για την υγεία και τη γονιμότητα του. Με το να ακολουθεί κάποιος μία λογική δίαιτα και ένα πρόγραμμα ασκήσεων ενδέχεται να ενισχύσει τν υγεία του αναπαραγωγικού του συστήματος. Μία υγιεινή δίαιτα που περιλαμβάνει προϊόντα ολικής άλεσης, όσπρια, φρούτα, λαχανικά, ξηρούς καρπούς και σπόρια καθώς και μερικά πρωτεϊνούχα προϊόντα όπως το κρέας, τα αυγά ψαριών ή το γάλα είναι απαραίτητα και για τους δύο συντρόφους. Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάτε να πίνετε 8 με 10 ποτήρια νερό καθημερινά.
Βιταμίνες και συμπληρώματα με μεταλλικά στοιχεία
Παρόλο που η κατανάλωση βιταμινών και ανόργανων στοιχείων δεν αντικαθιστά μία φτωχή σε επιλογές δίαιτα, συνιστά μία χρήσιμη προσθήκη στο διαιτολόγιο πριν την εγκυμοσύνη. Οι γυναίκες μπορούν να πάρουν συμπληρώματα ψευδαργύρου, βιταμίνης C, Β6 και Ε, καθώς και μαγνησίου και καλίου, παρόλο που λίγα συμπληρώματα έχουν εξεταστεί ως προς τη δράση τους. Η χορήγηση φολικού οξέως σε γυναίκες σε ηλικία τεκνοποίησης πριν από τη σύλληψη και κατά τα πρώτα στάδια της εγκυμοσύνης, μειώνει τον κίνδυνο να παρουσιάσει το παιδί ανωμαλίες του κεντρικού νευρικού συστήματος, όπως η δισχιδής ράχη.
Η κατάχρηση των συμπληρωμάτων διατροφής όμως μπορεί να είναι επιβλαβής. Επίσης, πολλές γυναίκες έχουν έλλειψη σιδήρου ως αποτέλεσμα της περιόδου και της ανεπαρκούς πρόσληψης σιδήρου μέσω της διατροφής. Η ανεπάρκεια σιδήρου ενδέχεται να οδηγήσει σε κόπωση και σε αναιμία. Ο σίδηρος περιλαμβάνεται στο κόκκινο κρέας και ο ρυθμός πρόσληψής του από το φαγητό είναι περιορισμένος. Κατά την εγκυμοσύνη το μωρό θα χρειαστεί περίπου 1 γραμμάριο σιδήρου από τη μητέρα προκειμένου να αναπτύξει τους δικούς του μυς και αίμα, συνεπώς πολλές γυναίκες λαμβάνουν συμπληρώματα σιδήρου κατά την εγκυμοσύνη.
Οι άντρες μπορούν να χρησιμοποιήσουν βιταμίνες Ε, C, ψευδάργυρο και σελήνιο για να βελτιώσουν τη γονιμότητά τους, χωρίς ωστόσο να υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα που να αποδεικνύουν το όφελος αυτό.
Άσκηση
Προκειμένου να διατηρείτε ένα ικανοποιητικό επίπεδο δραστηριότητας και ένα υγιεινό βάρος, προσπαθήστε να ασκήστε τακτικά 3 φορές την εβδομάδα, για περίπου 30 λεπτά την φορά χωρίς υπερβολές. Προτείνουμε να συζητάτε τον τύπο και το επίπεδο των ασκήσεων που σας ενδιαφέρουν με τον ιατρό σας.
Σωματικό βάρος
Υπάρχει σαφής συσχέτιση μεταξύ βάρους και γονιμότητας, και όντας σημαντικά παχύσαρκος ή λιπόσαρκος μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα σύλληψης. Καθώς το βάρος ξεφεύγει από τα φυσιολογικά όρια, η γονιμότητα μειώνεται και το ποσοστό αποβολών αυξάνεται. Αν μία γυναίκα είναι παχύσαρκη, η απώλεια βάρους ακόμα και 5 κιλών μπορεί να επηρεάσει τις πιθανότητές της για σύλληψη ευνοϊκά. Η απώλεια βάρους όμως δεν είναι σχετικά εύκολη υπόθεση και προϋποθέτει θέληση και επιμελή προσοχή ώστε να μειωθεί η πρόσληψη τροφής. Υπάρχουν πολλοί τρόποι ώστε να υιοθετήσει κάποιος ένα πρόγραμμα μειωμένης ενεργειακής πρόσληψης (μέσω διατροφολόγου). Για τις λιποβαρείς γυναίκες ακόμα και μία μικρή αύξηση του σωματικού βάρους μπορεί να βελτιώσει τη γονιμότητα δραματικά.
Κάπνισμα
Εκτός από τους ήδη γνωστούς κινδύνους που σχετίζονται με το κάπνισμα, οι γυναίκες που καπνίζουν έχουν διπλάσια πιθανότητα να παρουσιάζουν προβλήματα γονιμότητας σε σχέση με τις γυναίκες που δεν καπνίζουν. Επίσης έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αποβάλουν, να γεννήσουν πρόωρα και να αποκτήσουν μωρά με χαμηλό σωματικό βάρος. Επιπλέον, οι γυναίκες που καπνίζουν έχουν πιο φτωχή απόκριση σε θεραπείες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, η εμμηνόπαυση τους ξεκινά πιο νωρίς, ενώ διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο το έμβρυο που κυοφορούν να καθυστερεί στην ανάπτυξή του, να έχει συγγενείς ανωμαλίες ή και να πεθάνει.
Οι άντρες – καπνιστές παρουσιάζουν μείωση στον αριθμό των σπερματοζωαρίων, καθώς και στην κινητικότητα και στη μορφολογία των τελευταίων. Έχει παρατηρηθεί ότι στα παιδιά που προέρχονται από άντρες που καπνίζουν υπάρχουν αυξημένα ποσοστά γεννητικών ανωμαλιών, παιδικών καρκίνων και άσθμα.
Συνεπώς συνίσταται η μείωση και η διακοπή του καπνίσματος πριν τη σύλληψη.
Χρήση απαγορευμένων ουσιών
Η χρήση οποιονδήποτε ναρκωτικών ή απαγορευμένων ουσιών πρέπει οπωσδήποτε να αποφεύγεται λόγω των δυνητικά δυσμενών επιδράσεων στο ίδιο το άτομο και στο έμβρυο. Έχει βρεθεί ότι η χρήση τους συνδέεται με προβλήματα στη σπερματογένεση στον άντρα, αλλαγές στην ψυχολογία της διάθεσης, προβλήματα μνήμης, και ίσως γεννητικές ανωμαλίες.
Συνταγογραφημένα φάρμακα
Μερικά φαρμακευτικά προϊόντα μπορεί να επιδράσουν αρνητικά στη γονιμότητα καθώς και στην υγεία του αναπτυσσόμενου εμβρύου. Ωστόσο σε μερικές περιπτώσεις το όφελος της λήψης ενός φαρμάκου υπερισχύει τους κινδύνους που αυτό ενέχει και αυτό εξαρτάται από την ιατρική κατάσταση που θέλουμε να θεραπεύσουμε. Όσα σκευάσματα προκαλούν γενετικές ανωμαλίες πρέπει φυσικά να αποφεύγονται ή να προτιμάται κάποιο πιο ασφαλές προϊόν. Συμβουλευτείτε τον ιατρό σας σχετικά με τη λήψη φαρμάκων πριν ξεκινήσετε τις προσπάθειές σας για εγκυμοσύνη.
Καφεΐνη
Δεν είναι βέβαιο ότι η καφεΐνη έχει αρνητική επίδραση στη γυναικεία γονιμότητα, όμως έχει σχετιστεί με κίνδυνο αποβολών. Η καφεΐνη δεν βρίσκεται μόνο στον καφέ, αλλά και στο τσάι, στα αναψυκτικά τύπου cola, στη σοκολάτα, σε ορισμένα φαγητά και σε φάρμακα.
Περιβαλλοντικοί παράγοντες
Συγκεκριμένα οικιακά προϊόντα ή ενασχολήσεις είναι δυνατό να εκθέσουν τα άτομα σε τοξίνες, όπως τα βαρέα μέταλλα, οι χημικές ενώσεις και οι οργανικοί διαλύτες. Η έκθεση των γυναικών σε αυτά θα πρέπει να αποφεύγεται ή να περιορίζεται, καθώς βαρέα μέταλλα όπως ο μόλυβδος, το κάδμιο, ο υδράργυρος, ο χαλκός και το αλουμίνιο εμπλέκονται σε σημαντικά ενζυμικά συστήματα που είναι κρίσιμα για την υγεία του αναπαραγωγικού συστήματος και την εμβρυική ανάπτυξη.
Ψυχολογική ευημερία
Η σχέση μεταξύ άγχους και υπογονιμότητας είναι σύνθετη, ωστόσο υπάρχουν ενδείξεις ότι το άγχος και η κατάθλιψη μπορούν και τα δύο να συμβάλουν στην υπογονιμότητα. Διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι οι υπογόνιμες γυναίκες οι οποίες εντρυφούν σε μία σειρά τεχνικών που μειώνουν το άγχος, όπως είναι οι τεχνικές χαλάρωσης (π.χ. γιόγκα, Pilates κτλ) έχουν υψηλότερα ποσοστά εγκυμοσύνης από τις γυναίκες που δεν μαθαίνουν τέτοιες τεχνικές.
Σε φυσιολογικές συνθήκες, η ύπνωση, ο διαλογισμός και οι χαλαρωτικές ασκήσεις μειώνουν την πίεση του αίματος, τους καρδιακούς παλμούς και την παραγωγή ορμονών του στρες. Αν τα άτομα επικεντρώνονται στην φροντίδα του μυαλού και του σώματος, τότε αυτό τους επιτρέπει να αναλάβουν περισσότερο την ευθύνη και τη διαχείριση της γονιμότητάς τους.
Η δυσκολία στη σύλληψη είναι ψυχολογικά αγχωτική για το ζευγάρι και τους συντρόφους ξεχωριστά. Πολλά ζευγάρια δεν επιθυμούν να συζητούν τα προβλήματα υπογονιμότητας με την οικογένειά τους ή τους φίλους τους με συνέπεια να μην έχουν αρκετή υποστήριξη.
Παρόλα αυτά υπάρχουν και οι περιπτώσεις όπου η οικογένεια και οι φίλοι μπορεί να μεγαλώσουν το άγχος των ζευγαριών στην προσπάθειά τους. Η βοήθεια που παρέχεται από τα κέντρα εξωσωματικής μέσω ψυχολόγων ή του νοσηλευτικού προσωπικού μπορεί να αποδειχθεί πολύτιμη. Υπάρχουν επίσης ζευγάρια που βρίσκουν υποστήριξη σε άλλα υπογόνιμα ζευγάρια. Είναι πολύ σημαντικό για τον άντρα και τη γυναίκα να μοιράζονται τις ανησυχίες τους και να αποφασίσουν από κοινού την κατάλληλη υποστήριξη που τους ταιριάζει.
Συμπληρωματικές θεραπείες
Οι συμπληρωματικές θεραπείες όπως ο βελονισμός, οι θεραπείες με βότανα και οι αρωματοθεραπείες χρησιμοποιούνται μερικές φορές χωρίς όμως να έχει αποδειχθεί αν ωφελούν ή όχι. Δεν υπάρχουν επιστημονικές έρευνες που να διερευνούν το χώρο των συμπληρωματικών θεραπειών. Από τη στιγμή που μία θεραπεία αποδεικνύεται ωφέλιμη δεν θεωρείται εναλλακτική θεραπεία – θα χρησιμοποιείται ως πρακτική. Συγκεκριμένα η λήψη συμπληρωμάτων βοτάνων μπορεί να αποδειχθεί βλαβερή επειδή συνήθως περιέχουν ασθενή οιστρογόνα (φυτοοιστρογόνα). Πρέπει οπωσδήποτε να συζητήσετε τη χρήση συμπληρωματικών ή εναλλακτικών φαρμάκων με τον ιατρό σας.